Ukrayna, Moskova Patrikhanesi’ne bağlı olan Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin faaliyetlerini yasakladı. Bu yasağın hemen ardından Zelenski, İstanbul'da bulunan Fener Rum Patrikhanesi Patriği Bartholomeos’u 'ekümenik patrik' olarak nitelendirdi. Uzmanlara göre amaçlanan Ukrayna’daki Ortodoksları ABD’nin desteklediği Fener Rum Kilisesine bağlamak. Plan bununla da sınırlı kalmıyor. Fener'in ekümenik olduğunu bütün dünyaya kabul ettirerek İstanbul’da Vatikan tarzı bir devlet kurulmak isteniyor.

Ukrayna, Moskova Patrikhanesi’ne bağlı faaliyet gösteren ve ülkenin en büyük Hıristiyan topluluğunu temsil eden Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin faaliyetlerini yasakladı. Mecliste, Ukrayna Ortodoks Kilisesi'nin faaliyetlerini yasaklayan tasarı 322 milletvekilinin 265'nin oyu ile kabul edildi. Tasarının kabul edilmesinin ardından bir hamle de Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenski’den geldi. Zelenski, İstanbul'da bulunan Fener Rum Patrikhanesi Patriği Bartholomeos ile bir telefon görüşmesi yaptı. Bartholomeos'u Lozan Anlaşması'na aykırı olarak 'ekümenik patrik' olarak nitelendirdi. Gelişmeleri Kiev'de yaşayan gazeteci Deniz Berktay Aydınlık Avrupa’ya değerlendirdi. "Rusya Batı Çatışmasında Fener Rum Patrikhanesi" adlı kitabın yazarı olan Berktay Ortodoks cemaatinin Fener Rum Kilisesi’ne bağlanmak istediğine dikkat çekti. Fener Rum Kilisesinin arkasında ABD’nin olduğunu vurgulayan Berktay “Fener Patrikhanesi’ni Ukrayna’da egemen kılmaya çalışmak, Türkiye’nin egemenlik haklarına zarar verir” dedi.

ÜLKEDEKİ EN BÜYÜK CEMAAT UKRAYNA ORTODOKS KİLİSESİ Ukrayna ülkesindeki Moskova Patrikhanesi'ne bağlı Ukrayna Ortodoks Kilisesi'nin faaliyetlerini yasaklama kararı aldı. Öncelikle Ukrayna’daki Ortodoks cemaatinin nasıl yapısal bir durumu var. Böylesi bir karar ile ne amaçlanıyor? Ukraynalıların büyük kısmı, Ruslar gibi Hristiyanlığın Ortodoksluk mezhebine mensup olmakla birlikte, Ukrayna’daki Ortodokslar, başlıca iki cemaate ayrılıyor. Ülkedeki en büyük cemaat, hala Rus Ortodoks Kilisesi’nin (Moskova Patrikhanesi) Ukrayna Kolu’na bağlı. Milliyetçi kesimlerin başını çektiği, sayıca daha az olan kitle ise, Fener Patrikhanesi’ne bağlı. Ukrayna’nın 1991’de Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını kazandığı dönemde, bazı milliyetçi rahipler, Moskova Patrikhanesi ile bağlarını kopartarak, kendi milli kiliselerini kurduklarını ilan etmişti. Ne var ki, Ortodoks dünyasında, bir kilisenin tam anlamıyla meşru sayılması için, ya Fener’den, ya da diğer Ortodoks patrikhanelerinden tanınma alması gerekiyor. Moskova’dan ayrılan bu kiliseler, 2018’e kadar, tanınmadan kaldı. 2018 yılı sonlarındaysa, o zamanki Ukrayna Cumhurbaşkanı Petro Poroşenko’nun girişimiyle ve ABD’nin devreye girmesiyle, Fener Patrikhanesi, Ukrayna’nın Moskova Patrikhanesi’nin değil, kendisinin ruhani alanına girdiğini ilan etti. Fakat Ukrayna, hem Rusya, hem de Moskova Patrikhanesi açısından büyük önem taşıdığı için, Fener’in bu kararı, Moskova’nın Fener’le köprüleri atmasına ve Ortodoks dünyasındaki en büyük bölünmenin yaşanmasına neden oldu.

POROŞENKO ABD DESTEĞİYLE ORTODOKS CEMAATİ FENER’E BAĞLAMAYA ÇALIŞTI Poroşenko’nun o dönemde Ukrayna’daki Ortodoks cemaati Fener’e bağlamaya çalışmasının nedeni, yaklaşmakta olan seçimlerdi. Poroşenko, yaklaşan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Rusya karşıtı kesimlerin desteğini alabilmek için, seçimlere “milli kilisenin kurulmasını sağlayan lider” olarak gitmeyi istiyordu. Fakat Poroşenko’nun öncülüğünde kurulan kilise teşkilatı, Gürcü Ortodoks Kilisesi, Bulgar Ortodoks Kilisesi gibi, bağımsız bir kilise değil, Fener’e bağlı bir oluşum idi (Oysa ki, Ortodoks dünyasındaki milli kiliseler, Fener’in birinciliğini sadece onursal bir birincilik olarak kabul eder, buna karşılık Fener’in kendi işlerine karışmasına asla müsaade etmez. Ukrayna’da Poroşenko öncülüğünde kurulan kilise ise, Fener’e tabi durumda). Bunun dışında, Ortodoks dünyasında Yunan Ortodoks Kilisesi, İskenderiye Patrikhanesi ve Kıbrıs Ortodoks Kilisesi hariç, hiçbir kilise, Fener’in bu kararını tanımadı ve Ortodoks dünyasının büyük kısmı, Ukrayna’yı hala Moskova’nın ruhani alanında tanımaya devam ediyor.

RUSYA – UKRAYNA SAVAŞI SONRASI DURUM Poroşenko seçimi kaybedip de iktidara Zelenski geldikten sonra, ilk zamanlarda, Fener’in Ukrayna’daki teşkilatı, yeni yönetim tarafından, bir “Proşenko projesi” olarak görüldü. Fakat Zelenski yönetiminin de sonradan Ukrayna’daki Rusya karşıtı çevrelerle yakınlaşması ve ABD’nin araya girmesi sonucunda, Zelenski yönetimi sonraki yıllarda, bu kiliseyle yakınlaştı. 2022’nin başlarında Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı sonucunda, Ukrayna’da Rusya’yla bağlantılı olan her şey, sakıncalı olarak görüldü. Buna, Moskova Patrikhanesi de dahildi. Üstelik Moskova Patriği Kiril, Rusya’nın Ukrayna’ya taarruzunu “kutsal savaş” olarak nitelendirmişti. Bu şartlarda, Ukrayna’da en büyük cemaate sahip olan Moskova Patrikhanesi’nin Ukrayna Kolu, 2022 Mayıs ayında bir toplantı yaparak, Moskova’yla ilişkilerini kestiğini açıkladı. Ancak Ukrayna’daki milliyetçi çevreler, bu ilişik kesmenin samimi olmadığını savunuyor ve bu kilisenin varlığının tamamen yasaklanmasını istiyor. Bu kilise teşkilatının yasaklanmasından doğacak boşluğun da, Fener’in Ukrayna kolu tarafından doldurulması öngörülüyor.

DİNİ ÇATIŞMA DEĞİL SİYASİ MESELE Yaşananları sadece dini bir çatışma olarak görebilir miyiz? Siyasi tabloda bu çatışma nereye oturuyor? ABD’nin rolü ne? Bu kilise çatışması, kesinlikle bir dini çatışmadan ibaret değil. Mesele, büyük ölçüde siyasi bir mesele. 2018’de Fener, Ukrayna’nın kendi alanına girdiğini ilan ettiğinde ve burada Moskova’dan ayrı bir kilise teşkilatı kurma kararı aldığında, onu ilk tebrik eden, ABD yönetimi olmuştu. 2020 yılında ABD başkanlık seçimlerini Joe Biden kazandığında da, onu ilk tebrik edenlerden biri, Fener Patriği Bartholomeos idi. Mesele, şudur: Doğu Avrupa ve Balkanlar, bildiğimiz üzere, ABD ile Rusya arasında nüfuz çatışmasına konu olan bir bölge. Bu bölgede yaşayan halkların büyük kısmı da, Hristiyanlığın Ortodoksluk mezhebinden. İşte, bu halkları etki altına almak için ABD, 1940’ların ikinci yarısından beri, Fener Patrikhanesi’ni kullanmaya çalışıyor. Kremlin yönetimi de, 1940’ların ortalarından beridir, Moskova Patrikhanesi’ni bu niyetle kullanma politikası izliyor.

ABD’NİN AMACI, ORTODOKS DÜNYASINI TEK ELDEN YÖNETMEK ABD, Türkiye’ye, Fener Patrikhanesi’nin ekümenikliğini tanıma çağrısında bulunuyor. Ekümenik kelimesinin buradaki anlamı, Fener’in bütün Ortodoks dünyasının idari lideri olduğunun tanınması. Oysa ki, Ortodoks dünyası, Katolik dünyasından farklı olarak, parçalı bir yapıya sahip. Fener Patriği, Papa’nın (ve Vatikan’ın) Katolik dünyasında sahip olduğu yetkilere sahip değil. Diğer Ortodoks kiliseler, Fener’e hürmet ediyor, onu bir nevi “onursal başkan” gibi kabul ediyor, fakat onu kendilerinin üstünde bir yönetici olarak tanımıyorlar. İşte ABD, Türkiye’ye, Ortodoks dünyasında olmayan bir hususu dayatmaya çalışıyor. Çünkü ABD’nin amacı, Ortodoks dünyasını tek elden yönetmek. Nasıl ki İslam dünyasını yönetmek için “ılımlı İslam” anlayışı ortaya atıldıysa, benzer şekilde, Fener aracılığıyla bir “ılımlı Ortodoksluk” oluşturulmaya çalışılıyor. ABD, yine aynı amaç doğrultusunda Türkiye’ye, Fener Patriği’nin Türk vatandaşı olma şartını kaldırması ısrarında bulunuyor. Böyle bir şey olursa, ABD vatandaşı Ortodokslar’ın da Türkiye’de patrik seçildiği bir durumla karşılaşacağız. Bu, Türkiye’nin denetleyemediği bir yapının ortaya çıkması demek.

FENER’İ ETKİN HALE GETİRMEK TÜRKİYE’NİN EGEMENLİĞİNE ZARAR VERİR Ukrayna’daki Ortodokslar Fener Rum patrikhanesine bağlanırsa ne olur? Başta Türkiye olmak üzere bu durumdan bölge nasıl etkilenir? Ukrayna’nın Rusya’dan bağımsız olma hakkı var ve Ukrayna’nın bağımsızlık ve toprak bütünlüğünü savunmak, Türkiye açısından da önemli. Ne var ki, Fener Patrikhanesi’ni Ukrayna’da egemen kılmaya çalışmak, bağımsızlığa pek hizmet etmez ve Fener’i buralarda etkin hale getirmek, Türkiye’nin egemenlik haklarına zarar verir. Zira Türkiye, Lozan Anlaşması’nda karşısındaki devletlere, Fener Patrikhanesi’nin sadece ve sadece Türkiye’deki Rum Ortodoks cemaatin dini kurumu olarak kalacağını, bunun dışında bir yetkisinin olmayacağını kabul ettirdi. Bu şartlarda, Ukrayna’da onlarca milyon kişinin doğrudan Fener’e bağlanması ve çeşitli devletlerin yetkililerinin bu konuda Fener’e destek vermeleri, Lozan’daki bu statüyü tamamen zedeler. Şimdi bazıları, “Fatih Sultan Mehmet zamanında Rum Patriği’ne geniş yetkiler vererek imparatorluktaki bütün Ortodoksları yönetmişti. Türkiye de, Fener’e geniş yetkiler verirse, bütün Ortodoks dünyasını yönetebilir” diyor. Bu kişilere, şunları soralım: Şu anda Türkiye, dünya siyasetinde Fatih dönemindeki konumunda mı? Türkiye daha şu anda bile Fener Patriği’nin faaliyetlerini denetleyemiyor iken, patriğin bir de ABD vatandaşı olması durumunda, Türkiye mi Ortodoks dünyasını denetler, yoksa ABD mi, Türkiye’de bulunan böyle bir kuruluşu denetim altına almış olur?

Kısacası, Fener, Türkiye’nin gücü değil, ABD’nin gücü olur. Bu nedenle, bizi yakından ilgilendiren bu gelişmeleri yakından takip etmemiz gerekiyor.

‘İstanbul’da Vatikan tarzı bir devlet kurmak istiyorlar’ SEVGİ ERENEROL - TÜRK ORTODOKS PATRİKHANESİ HALKLA İLİŞKİLER SORUMLUSU Ukrayna’nın aldığı bu karar Türkiye, Ukrayna ve Rusya arasındaki ilişkilere darbe vurmaktadır. Sözde Ukrayna Kilisesi'ni kurarak Ukrayna'nın bağımsızlığına en azından bu şekilde bir anlam kazandırmak istediler. Oysa Ukrayna'da kurulan o kilise Moskova Patrikhanesi'nden koparıldı. Bunun yerine Fener Rum Kilisesi'nin denetimine sokuldu. Ukrayna asla bir bağımsız milli kiliseyi kuramamıştır. Oradaki cemaatin Fener Rum Kilisesi'ne cemaat yapılmasının önünü açmıştır. Fener Rum Kilisesi'nin amacı kendisinin ekümenik olduğunu bir şekilde Türkiye'ye kabul ettirmektir. UKRAYNA HALKI TUZAĞA DÜŞÜRÜLDÜ Ukrayna halkı gerçekten bağımsız bir kiliseye sahip olmak isteseydi önlerinde en güzel örnek Letonya var. Letonya kendi milli kilisesini ‘ulusal güvenlik konusu’ diyerek kurdu. Gerçek anlamda bir özerk bağımsız kiliseleri var. Pekala Ukrayna Parlamentosu bu konuda şu şekilde bir karar alabilirdi. “Biz de kendi milli güvenlik açımızdan kendi bağımsız kilisemizi kurmak istiyoruz.” Bunu Rusya'yla anlaşarak da onaylatabilirlerdi. Ne Rus halkı ne de Ukrayna halkı birbirine bu şekilde düşman edilmezdi.

AMAÇLARI FENER'İN EKÜMENİK OLDUĞUNU BÜTÜN DÜNYAYA KABUL ETTİRMEK Asıl mesele Fener'in ekümenik olduğunu bütün dünyaya kabul ettirerek burada Vatikan tarzı bir devlet kurmak ve Türkiye Cumhuriyeti'nin birlik ve bütünlüğünü bir şekilde zedelemek. Bu anayasal bir suçtur. Fener Rum Kilisesi’nin bu girişimleri tamamıyla Anayasamıza, Lozan Anlaşmasına aykırı davranışlardır. Ekümenik patrik olarak kendini her yerde kabul ettirmesi bir şekilde yarın öbür gün ‘ben ekümenik patriksem o zaman benim bir toprağım olması gerekir’ diyecektir. Bu sefer özellikle hedefledikleri İstanbul'daki Sur içinin kendilerine verilmesini talep edecekler. Böylece Türkiye Cumhuriyeti parçalanmış olacak. Fener Rum Kilisesinin tek amacı kendini Papa'nın konumuna getirmek. Yani bütün Ortodoks aleminin tek lideri, tek iktidar makamı olmak istiyor. Bunu da Türkiye Cumhuriyeti toprakları üzerinde gerçekleştirmek istiyor.

FENER RUM KİLİSESİNİN ARKASINDA ABD VAR Fener Rum Kilisesi arkasına Amerika Birleşik Devletleri'ni aldığı için bu kadar cüretkar davranıyor. Batı, bu yönde Fener Rum Kilisesi'ni hem Rusya'ya karşı kullanıyor hem de Türkiye Cumhuriyeti'nin varlığına kast ediyor. Bu olay asla kabul edilemez ve bir an önce Fener Rum Kilisesi’nin bu topraklar dışına gönderilmesi zaruridir. Çünkü ihanet artık diz boyu ve bunun affedilecek ‘dinler arası bir mesele’ gibi bakılacak durumu kalmamıştır.

DIŞİŞLERİ UKRAYNA NOTA VERMELİYDİ Zelenski'ye gelince Meclis kararından sonra Fener Rum Patriği Bartholomeos ile bir telefon görüşmesi yapması, kalkıp Fener'deki papaza ekümenik patrik olarak hitap etmesi, ‘Meclisten çıkan bu yasayı ekümenik patrikle görüşerek bir çözüme ulaştıracağız’ demesi asla kabul edilemez. Dışişleri Bakanlığı hemen Ukrayna elçisini makamına çağırıp kendisine nota vermesi gerekirdi. Çünkü bir yabancı ülkenin devlet başkanı kalkıp da bir ülkenin bütünlüğüne darbe vuracak sözleri söyleyemez. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus bu işin içinde Amerika, Avrupa Birliği, Ukrayna ve Türkiye'deki yetkililer de vardır. Birileri Türk milletini ve Türk devletini büyük bir tuzağa düşürmek üzere hazırlıklar yapıyor.

Rusya’dan tepki: Gerçek Ortodoksluğu yok ediyorlar Mariya Zaharova Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, Ukrayna Parlamentosu'nun kilise ile ilgili aldığı karara tepki gösterdi. Zaharova, Rus "Zvezda" televizyon kanalına yaptığı açıklamada, "Buradaki hedef, gerçek Ortodoksluğu kökten yok edip, bunun yerine sahte Ortodoks Kilise yaratmaktır. Bu, Ukrayna'da Ortodoksluğun yok edilmesidir." ifadesini kullandı. Zaharova, Ukrayna kilisesinin "ayrılıkçı" olduğunu ve Rus Patrikhanesi'ne bağlı kutsal yapıları ele geçirdiğini söyledi.

Katoliklerin ruhani lideri Papa Francis, Ukrayna Ortodoks Kilisesi’ni yasaklanmasına tepki gösterdi. Papa, " Ukrayna ve Rusya Federasyonu'ndaki çatışmaları acıyla takibe devam ediyorum ve son zamanlarda Ukrayna'da kabul edilen yasaları düşününce dua edenlerin özgürlüğü konusunda bir endişe taşıyorum. Dua etmekle kötülük yapılmaz. Kendi kiliseleri olarak gördükleri yerde dua etmek isteyenlerin dua etmesine izin verin. Lütfen, hiçbir Hristiyan kilisesi doğrudan veya dolaylı olarak kapatılmasın. Kiliselere dokunulmaz." ifadelerini kullandı. KAYNAK: AYDINLIK GAZETESİ