Dolar, küresel piyasalarda egemen para birimi olarak görülüyor, ancak bir süredir varlığı da ciddi oranda sorgulanır durumda.

Bazı ülkeleri ABD dolarına alternatif aramaya iten jeopolitik gerilimlerin yanı sıra, ekonomik güç dengesindeki değişimler ve Çin'in Amerika Birleşik Devletleri'ne güçlü bir rakip olarak ortaya çıkması, dijital finansal işlemleri kolaylaştıran teknik dönüşümler, kripto para birimlerinin yükselişi nedeniyle doların egemenliği yıllardır tartışılıyor.

DOLARIN VARLIĞI SORGULANIYOR

Le Monde’da yer alan analize göre, doların küresel ekonomideki yerinin sorgulanışı yeni bir durum olarak görülmüyor. İlk olarak 2010 yılında dönemin Fransa lideri Sarkozy, tüm dünyanın dolara bağlı kaldığı bir ekonomik modeli eleştirmiş ve doların geleceğine ilişkin sorgulamalar o dönem başlamıştı.

Sarkozy’nin eleştirileri beraberinde ekonomistleri de sürüklemiş ve doların, uluslararası para sistemindeki yerine yönelik eleştirilerin temeli sağlamlaşmış oldu.

Rusya Devlet Başkanı Putin, dolar için sonun başlangıcı yorumunu yaparken, Brezilya’nın eski devlet başkanı da ‘artık tek bir para birimine bağlı olmamanın yollarını bulma’ zamanının geldiğini vurguladı.

Haberde, doların, 2.Dünya Savaşı’ndan zaferle çıkan ABD’nin 1944 yılında Bretton Woods anlaşmalarıyla belirlenen para sisteminin hakimi olduğu bir süreç hatırlatılırken, altına çevrilebilen tek para birimi olduğu da hatırlatıldı. Ancak artık doların eski gücünde olmadığı ve varlığının sorgulandığı, piyasada tek hakim olmadığı yorumları yapıldı.

DOLARSIZLAŞMAK İÇİN HANGİ PARA BİRİMİ KULLANILACAK?

ABD’nin ticaret ve dolar baskısıyla birlikte diğer dünya devletlerine sopa göstermesi, dünyanın geri kalanına doların yerini alacak yeni bir para birimi seçme düşüncesi verdi. Ancak bu hangi para birimi olacaktı?

Haberde, Washington yönetimiyle kavgalı olan ya da doların ülkesiyle ilişkilerinin donmasından korkan tüm ülkeler için ‘dolarsızlaşma’nın en etkili yol olabileceğinden bahsedilirken, seçilecek para birimi için de çetrefilli bir yol olacağı yorumu yapıldı.

Bu çetrefilli yol içerisinde ise ülkelerin seçeceği ilk yol olarak kendi para birimlerini kullanabileceklerinin yolu gösterildi. Bazı ülkelerin bu yolu seçmeye başladıklarından bahsedilirken, Nisan 2023’te Hindistan ve Malezya’nın ikili ilişkilerinde doları kullanmak yerine Hindistan para birimi olan Rupi’yi kullanarak ticaret yaptıkları hatırlatıldı. Böylece dolar karşısında ilk hamle yapılmış oldu.

Hindistan ve Malezya’dan sonra da, Brezilya ve Çin yaptıkları ticarette kendi para birimlerini teşvik edeceklerini açıkladılar. Daha sonra Fransa’nın da benzer bir süreci tercih etmesi, ‘Amerikan karşıtı bir isyan’ olarak görüldü.

Ancak analizde, bu durumun zorluklarından da bahsedildi. Dolarla ticareti reddeden iki ülke arasındaki para birimlerinden birinde değer dalgalanması olması durumunda ise sürecin aksayabileceği yorumları yapıldı.

Rusya ve Hindistan arasında gerçekleştirilecek ticaretin büyük ölçüde Rusya lehine olacağı ve bu nedenle de Hindistan’da kullanılamaz halde büyük rupi yığınlarının birikeceğinden endişe ediliyordu. Bu nedenle iki ülke arasındaki ticaretin dolara karşılık olarak rupi üzerinden de yapılamadığı, Suudi dirhemi ile yapıldığı hatırlatıldı.

DOALRI RAHATSIZ EDEN BORSA: KRİPTO PARALAR

Bu gelişmeler dolara alternatif oluşturamazken ABD'yi endişelendiren en önemli gelişme, Çin'in dijital yuanı piyasaya sürmesi, diğer ülkelerle ticari ilişkilerinde benimsenmesinin ilk adımı olarak vatandaşları arasında kullanımını yaygınlaştırmaya çalışarak kripto para birimine geçiş yapmasıdır.

Bu değişikliklerin ışığında, ABD Kongresi kripto para birimleri konusuna artan bir ilgi göstermeye başladı.

FED, ocak ayında, kripto para birimleri ve dijital dolar hakkındaki iç tartışmalar hakkında bir makale yayımladı.

Makalede, ödeme sistemlerini kolaylaştırmak, finansal kurumlara maliyetlerini azaltmak, doların küresel finans sisteminde önemli bir para birimi olarak konumunu korumak gibi resmi bir dijital para birimi fikrinin potansiyel faydalarından bahsetti.

Bununla birlikte, böyle bir adımın parasal ve finansal istikrar üzerindeki olası etkileri konusunda bazı çekincelerini ve endişelerini de gündeme getirdi.

DOLARIN YERİNİ ALACAK ADAYLAR GEREKLİ KOŞULLARI SAĞLAYAMIYOR

ABD dışında kalan devletler doları oyun dışı bırakmak istiyor. Ancak şimdiye kadar hiçbir ülkenin para birimi onun yerini alabilecek koşulları sağlayamıyor.

Analizde, doların yerini alabilmesi en muhtemel adayın Euro olduğu vurgusu yapılırken, onun da gerekli koşulları tam olarak sağlayamadığı belirtiliyor.

2010 yılında Avrupa’nın yaşadığı devlet borcu krizinin euronun da geleceğindeki belirsizliklere neden olduğu ve bu sebeple doların yerini bir türlü alamadığı bildirildi.

Çin yuanının ise doları tahttan indirebilmesinin kullanışlı olmadığı için şimdilik mümkün olmadığı ancak Çin’in para politikasından beklenmedik bir dönüş yaparsa bunun mümkün olabileceği analizi yapıldı.

2022’DE DOLAR EN YAYGIN KULLANILAN PARA BİRİMİ OLDU

Ülkelerin dolarsızlaşmayı vr ticareti kendi para birimleri ya da alternatif para birimi üzerinden yapma hevesleri henüz istenilen seviyeleri gelmedi.

Amerika’nın finansal üstünlüğünün sona erdiği yaklaşımları yapılsa da dolar hala en çok kullanılan para birimi olarak listede en tepede bulunuyor.

2022 verilerine göre, ticaretteki döviz işlemlerinin yüzde 88’inin hala dolar ile yapılmaya devam ettiği ortaya çıktı. Her ne kadar dolar ile işlem yapma oranları yüksek olsa da ülkelerin yeni para birimi arayışlarının etkisinin olduğu alanlar da görüldü. Örneğin, döviz rezervleri açısından doların payı 2000 yılında yüzde 72 iken, bu oranın 2023’te yüzde 59’a düştüğü görüldü.

ORTAK PARA BİRİMİNDEN BAHSETMEK İÇİN ÇOK ERKEN

Le Monde’nin analiz haberinde doların IMF’nin anahtar para birimi olmaktan çıkması, ulusal para birimleriyle uluslararası ticaret denemeleri gibi örneklerden bahsedilirken doların yerini alabilecek bir adayın henüz ortaya çıkmadığı vurgusu yapıldı.

Çıkmaza girmiş gibi görünen bir durumla karşı karşıya kalan Rusya ve ardından Brezilya, BRICS düzeyinde harekete geçmeyi önerdi. Hindistan’ın çabaları da boşa çıkarken, ekonomi alanında çalışan herkes ortak bir para biriminden bahsetmek için erken olduğunu ifade etti.