Çalışma ekonomisi profesörü Aziz Çelik emekli maaşı kandırmacasını yazdı: 7 bin 500 lira yalan

Emekli aylıklarının 7 bin 500 TL’ye tamamlanması korkunç bir gerçeği ortaya çıkardı. Yaklaşık 10 milyon emekli asgari ücretin, yaklaşık 8,8 milyon emekli 7 bin 500 TL’nin altında emekli aylığı alıyor. Düzenleme ile 7 milyona yakın emekli sıfır fark alacak. Düzenleme, emeklilerin önce bölünmesi ve sonra sefalette eşitlenmesi demek.

Emekli aylıklarının 7 bin 500 TL’ye tamamlanması uygulaması bir yandan ciddi bir tuzak içeriyor öte yandan emeklilerin sefalette eşitlenmesi ve yeni mağduriyet anlamına geliyor. Önce Cumhurbaşkanı (CB) en düşük emekli aylığını 7 bin 500 TL yapacaklarını açıkladı. Fakat bunun CB kararıyla yapılması mümkün olmadığından AKP grubu 24 Mart 2023’te TBMM’ye bir kanun teklifi sundu. Kanun teklifi ile en düşük emekli aylığının 7 bin 500 TL’ye tamamlanması ve emekli bayram ikramiyesinin 2 bin TL’ye çıkarılması öngörülüyor.

Öncelikle en düşük emekli aylığının 7 bin 500 TL’ye çıkarılacağı iddiası doğru değildir. Bu düzenleme zam değil. Emeklilerin kendi kök aylıkları değişmiyor. 7 bin 500 TL altında kalan emekli aylıkları Hazine katkısıyla 7 bin 500 TL’ye tamamlanacak. Yapılan işlem 5510 sayılı yasanın 119. maddesine göre farkın Hazine tarafından karşılanmasıdır. Kök aylıklar artırılmıyor.

HAZİNE KATKISI TUZAĞI

Denebilir ki ha SGK vermiş ha Hazine ne fark eder? Önemli olan emeklinin cebine giren para değil mi? Maalesef kazın ayağı öyle değil. Burada da ince hesaplanmış bir “AKP klasiği” ile yüz yüzeyiz. Emeklilerin kök aylıkları aynı kalacağı için normal zam dönemlerinde (Ocak ve Temmuz) emekli aylıklarına 7 bin 500 TL üzerinden değil kendi kök aylıkları üzerinden zam yapılacak. Örneğin şu anda kök aylığı 5 bin TL olan bir emekli 500 TL Hazine desteği ile 5 bin 500 TL aylık alıyor. Bu emekli yeni durumda 2 bin 500 TL Hazine desteği ile 7 bin 500 TL alacak. Ancak Temmuz 2023’te alacağı zam 5 bin TL üzerinden hesaplanacak. Örneğin yüzde 20 zam alırsa kök aylığı 6 bin TL olacak. Bu kez Hazine bin 500 TL’lik kısmı karşılayacak. Böylece emekliler kök aylıkları 7 bin 500 oluncaya kadar yeni bir zam alamayacaklar. Tuzak budur. Oysa aylıklar gerçekten 7 bin 500 TL olsaydı Temmuz 2023’te yüzde 20 zam olması durumunda zamlı aylıklar 9 bin TL olacaktı.

Öte yandan emekli aylıklarının 7 bin 500 TL’ye tamamlanması sadece emeklilerin kendileri için geçerli olacak. Hak sahipleri (dul ve yetimler) kendi hisseleri oranında fark alacak. Örneğin emeklinin eşi yüzde 75 oranında ölüm aylığı alıyorsa onun aylığı 7 bin 500 TL’ye değil 5 bin 625 TL’ye tamamlanacak.

Her şeyden önce emekli aylıkları son yıllarda hızla düştü. Emekli aylıklarının düşme sebebi. AKP’nin 2008 yılında çıkardığı 5510 Sayılı Kanun’dur. Bu kanun ile aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayısı düşürüldüğü ve emeklilere ülkenin büyümesinin pay verilmediği için emekli aylıkları da düştü. Özellikle yüksek enflasyon dönemlerinde emeklinin alım gücü hızla düştü. Seçimin de gündeme gelmesiyle birlikte emekli aylıklarında düzenleme kaçınılmaz oldu. Ancak bunu bütün emeklileri kapsayacak eşit bir zam yerine en düşük aylığı Hazine katkısı ile artırmayı tercih ettiler.

Evet! Emekli aylıkları çok düşüktür ve emekli aylıklarının 7 bin 500 TL’ye tamamlanması bile yetmez yasa ile emekli aylıklarının alt sınırının asgari ücrete eşitlenmesi gerekir. Ancak yapılan bu değildir. Yapılan bir tamamlama işlemidir. Bu düzenleme önemli bir tuzak içermesinin yanında adil ve eşitlikçi değil. Bu uygulama ile emekliler tıpkı asgari ücrette olduğu gibi dipte, sefalette eşitleniyor. Bazı emekliler yüzde 36, bazı emekliler yüzde, 20 bazıları yüzde 10, bazıları daha az fark alırken 7 bin 500 TL ve üzeri aylık alanlar hiç fark alamayacak. 2 bin lira fark alacak emekli de var 500 TL alan da. Ancak aylıkları 7 bin 500 TL üzerinde olanlar tek kuruş fark alamayacak. Onların aylıkları da dibe yaklaşacak. Bu uygulama dibe doğru bir yığılma anlamına geliyor. Emeklileri sefalet aylığında eşitliyorlar!

EMEKLİLERİ BÖLÜYORLAR

AKP hükümeti sistemi düzeltmek yerine emekli aylıklarında dipte bir eşitlik sağlamayı hedefliyor. Böylece dipteki emekli aylıklarında bir miktar iyileştirme yapılırken daha yukarıdaki emekli aylıklarını mengene gibi aşağıya bastırıyorlar. Örneğin Aralık 2022’de 3 bin 500 TL’ye tamamlanan emekli aylığı Nisan 2023’te 7 bin 500 TL’ye tamamlanacak. En alttaki emeklinin 4 aylık artışı yüzde 114 olacak. Ancak diğer emeklilere sadece yüzde 30 zam yapıldı. Böylece emekliler bölünmüş olacak ve biraz fazla aylık alan emekliler de dipte, sefalet aylığında eşitlenmiş olacak. Daha fazla prim ödeyen veya uzun süre çalışmış olanlar daha düşük emekli aylığı alacaklar. Emekliler tıpkı asgari ücrette olduğu gibi dipte eşitlenecek.

Yapılacak artış 2 bin TL ve yüzde 36 olarak sunulsa da gerçek böyle değil. Emeklilerin bir bölümü 2 bin TL fark alırken bir bölümü daha az alacak. Bir bölümü ise hiç fark alamayacak. Bütün emeklilere eşit oranlı bir zam ve kök aylıkları artırmak yerine daha düşük maliyetle emeklilerin bir bölümünün ağzına bir parmak bal çaldılar.

Peki buna nasıl cesaret ediyorlar? Neden tüm emekli aylıklarına normal zam yapmak yerine böyle dolambaçlı bir yama yapıyorlar? Öncelikle bu artış yönteminin maliyeti daha az ve aslında günü kurtarıp uzun vadede artış getirmiyor. Herkese daha düşük oranlı, cüzi bir zam yerine emeklilerin bir bölümüne daha yüksek zam yapılıyor. Böyle düşük aylıklı emeklilerin oyları hedefleniyor. Önce eşeği kaybettirip sonra buldurma hikayesi!

EMEKLİ AYLIKLARI VAHİM

Nasıl oluyor da 7 bin 500 TL’den fazla aylık alanlara zam yapmamayı göze alıyorlar. Bunun yaratacağı tepkiden çekinmiyorlar mı? Bunun sırrı AKP’nin emekli aylıklarını getirdiği düzeyde yatıyor. Bunun yanıtını AKP Grup Başkanvekili Mustafa Elitaş 24 Mart 2023’te Meclis'te düzenlediği basın toplantısında veriyor.

Düzenlemeden yaklaşık 11 milyon vatandaşın faydalanacağını tahmin ettiklerini belirten Elitaş, 6 milyon kişinin ise 2 bin liraya yakın artıştan yaralanacağını bildirdi. Düzenlemeden en çok faydalanacakların hem BAĞ-KUR’lular hem de SSK'liler olacağını söyledi. Elitaş’ın açıklamasından anladığımız memur emeklilerinin bu düzenlemeden yararlanmayacağı. Çünkü onların emekli aylıkları 7 bin 500 TL’nin üstünde. 7 bin 500 liranın üzerinde emekli aylığı olanlara herhangi artış öngörülmemesi nedeniyle gelen eleştirileri yanıtlayan Elitaş, 7 bin liranın altında emekli aylığı alan kişi sayısının 8 milyon 139 bin, 7 bin 500 liranın altında emekli aylığı alanların sayısının 8 milyon 796 bin, 8 bin liranın altında alanların sayısının ise 9 milyon 898 bin olduğunu kaydetti.

AKP yıllardır izlediği emekli aylığı politikası ile milyonlarca emekliyi sefalet düzeyinde aylıkla açlığa mahkum etmiş durumda. Elitaş’ın itiraf ettiği gibi 6 milyon emekli Hazine desteği ile 5 bin 500 TL emekli aylığı aylık alıyor. 7 bin 500 TL’nin altında 8,8 milyon, 8 bin liranın altında ise 9 milyon emekli var. Önce bu emeklilere sefalet aylığı reva gördüler şimdi de seçim rüşveti veriyorlar. EYT’lilerle birlikte 15,6 milyona yükselmesi beklenen emeklilerin yaklaşık 7 milyonu ise bu düzenlemeden yararlanamayacak.

SGK’nin ısrarlı taleplerime rağmen açıklamadığı emekli aylıklarının düzeyini Elitaş’ın açıklamalarından kısmen de olsa öğrenmiş bulunuyoruz. (SGK kamuoyundan bilgi saklama zihniyetini terk ederek bu dağılımın tüm ayrıntılarını kamuoyuna açıklamalıdır.) AKP’li yetkililerin açıklamalarına göre emeklilerin yaklaşık yüzde 60’i 8 bin TL altında aylık alıyormuş. 8 bin 506 TL olan asgari ücret altında aylık alan emeklilerin oranı yüzde 65-70 oranında olabilir. Bu korkunç bir durumdur. En düşük aylığının 7 bin 500 TL’ye tamamlanması daha düşük emekliler için kısmı bir ferahlama sağlasa da 7 milyona yakın emeklinin aylıklarının dibe doğru yuvarlanması anlamına geliyor.

Böylece 9 milyona yakın emekliye kısmı ve geçici bir artış sağlanırken 7 milyona yakın emekli ise gözden çıkarılmış oluyor. Bu teklif eşitsizlik yaratacak ve ayrımcı bir düzenlemedir. Bu düzenleme farklı prim ve çalışma süresine sahip emeklilerin haklarının gasp edilmesidir. Bu düzenleme emeklilerin ortalama aylık düzeyinde gerçek bir iyileşme değil yukarıdaki emekliye zam vermeyip onu aşağıya bastırmak anlamına geliyor.

Bu tablo 20 yılda geldiğimiz yeri göstermesi açısından ibretliktir. 2002 yılında en düşük işçi emekli aylığı asgari ücretin yüzde 40 üzerinde idi. Şu anda Hazine katkısıyla 5 bin 500 TL. Asgari ücretin yüzde 35 altında. Eğer Hazine katkısı olmasaydı emekli aylıkları çok daha düşük seviyede olacaktı. AKP’nin 2008’de yaptığı 5510 Sayılı Yasa emekli aylıklarını sefalet düzeyine düşürdü. Şimdi kendi eserleri olan bu vahameti düzeltirken bile adaletsiz davranıyorlar. Kaş yaparken göz çıkarıyorlar. Emeklileri yoksullukta eşitliyorlar.

Yapılması gereken tüm emeklilere eşit oranlı zam yapmaktır. Hazine katkısıyla tamamlama işlemi çözüm değildir, aldatmacadır. Yapılması gereken emekli aylıklarının alt sınırının yasa ile asgari ücrete eşitlenmesi, aylık bağlama oranlarının ve güncelleme katsayısının eski düzeyine getirilmesidir. Hazine katkısıyla kaynak bulunuyorsa -ki elbette bulunabilir- bu katkının bütün emeklilere dengeli dağıtılması gerekir.