8 Eylül 1999 tarihi öncesinde sigortalı olanlar ‘emeklilikte yaşa takılanlar’ (EYT) düzenlemesine kilitlendi. Yasa tasarısının yıl bitmeden Meclis gündemine gelebileceği ifade ediliyor. Ancak düzenlemenin yasalaşması ve uygulanması 2023 yılında gerçekleşecek gibi görünüyor. EYT’den hemen emekli olabilecek kişi sayısı 2 milyon olarak hesap ediliyor. Ama düzenlemenin 4-5 milyon vatandaşı kapsaması bekleniyor.

EN AZ 5000 GÜN GEREKECEK

Yasa öngörüldüğü haliyle çıkarsa en az 5000 gün prim gerekecek. Yaş şartı dışında primini ve çalışma süresini tamamlayanlar emekli olabilecek. Yaş sınırı olursa hesaplar yeniden yapılacak. Diğer yandan çeşitli nedenlerle prim eksiği olan milyonlar var. Hem EYT düzenlemesiyle hem de normal yollardan emekli olmak için eksik primi tamamlamanın farklı yolları bulunuyor. Bunun da en pratik yolu borçlanma.

YILBAŞINA KADAR KRİTİK

Stajdan sonra veya sigortalı bir işe girdikten sonra doğum yapan anneler, askere giden erkekler, Bağkur’lu esnaf, gurbetçiler borçlanma yapma hakkına sahip. Borçlanma maliyeti açısından yılbaşına kadar olan süre kritik. Çünkü borçlanma tutarının taban ücreti asgari ücrete endeksli. Yılbaşında yüzde 50.5 zam yapılan asgari ücrete temmuzda da yüzde 30’luk ara zam yapılmıştı. 2023 yılı için de artış yüzde 54.5 oldu.

106.75 LİRAYA ÇIKACAK

Asgari ücretteki bu artış, her 1 gün için ödenecek en düşük borçlanma tutarının da yüzde 54.5 oranında artacağına işaret ediyor. 1 günlük en düşük prim tutarı günlük brüt asgari ücretin yüzde 32’si yani bugün itibarıyla 69 lira, yurtdışı borçlanmasında ise günlük asgari ücretin yüzde 45’i yani 97 lira olarak uygulanıyor. Yeni asgari ücretin brüt tutarı 10 bin 8 lira oldu. Buna göre; günlük yurtiçi borçlanma tutarı 106.75 lira, yurtdışı borçlanmanın günlük tutarı da 150 lira olacak.

FARK NE KADAR OLACAK?

Şu anda EYT’li grupta yer alanlar veya emeklilik yaşına sayılı günler kaldığı halde prim eksiği olanlar için önemli bir fırsat var. Toplu para ödeyerek eksik primler 1 Ocak’a kadar tamamlanıp yüzde 55 civarı avantaj sağlanabilir. Örneğin; prim eksiği olup bu yıl bitmeden 18 ay askerlik borçlanması yapanlar 37 bin 260 lira prim ödeyerek 540 günlük askerlik sürelerini prim günlerine ekleyebilecek. Aynı kişi yeni yılda borçlanma yaptığında 57 bin 645 lira yani yaklaşık 20 bin lira fazla ödeme yapmış olacak. Yine 1 çocuk için bugün 720 gün üzerinden 49 bin 680 lirayla borçlanma yapabilen anne, ocaktan sonra aynı süreyi 76 bin 860 liralık borçlanmayla kazanabilecek.

SİGORTA BAŞLANGICINI DA GERİ ÇEKİYOR

Borçlanma süreleri sigortalının prim gün sayısını artırırken bazı durumlarda ilk kez sigortalı olunan tarihi dahi öne çekiyor. Bu gibi durumlarda 1 günlük fark 1-2 yıl daha erken emekli olmayı sağlayabiliyor. EYT yasasıyla borçlanmanın önemi daha çok artacak. Askerlik borçlanması bu noktada çok kritik. Eğer askerlik sigortalı çalışmaya başlamadan önce yapılmışsa, sigorta başlangıcı askerde geçen süre kadar geri gelir. Bir başka deyişle örneğin; 8 Eylül 1999’dan sonra sigortalı olan ancak bu tarihten önce askere giden bir kişi, borçlanma yoluyla sigorta başlangıcını geri çektirerek EYT kapsamına girebilir. Burada askerlik süresi ve 8 Eylül 1999’dan ne kadar sonra sigortalı olunduğu belirleyici oluyor.

GURBETÇİLER DE YARARLANIR

Yurtdışı borçlanma Bağkur’a sayılıyor. Bağkur’da da en az 5400 günle emekli olunuyor. 5400 gün üzerinden hesap yaparsak, ödenecek minimum tutar da en az 520 bin lira. Asgari ücret zammıyla bu tutar da 810 bin liraya çıkacak. Bu arada yurtdışı çalışma süresi ile yurtdışında ev kadını olarak geçen süreler de borçlanılabiliyor.

BİRİKEN BAĞKUR BORÇLARI

7326 sayılı Yapılandırma Kanunu kapsamında Bağkur borçlarını 1 Kasım 2021’e kadar ödeyemeyen veya yapılandırmayanların 30 Nisan 2021’den önceki prim borcu bulunan hizmetleri dondurulmuş ve silinmişti. Faaliyetlerine devam edenlerin ise sigortalılıkları 1 Kasım 2021 itibarıyla yeniden başlatılmıştı. Şimdi eline para geçenler ve yapılandırmadan yararlanamayanlar dondurulan süreleri bu yılki Bağkur primi üzerinden (aylık 2 bin 232 lira) kapatabilir. 1 Ocak’tan sonra borçlanmanın maliyeti yüzde 55 artacak.

STAJ SİGORTASINDAN SONRA DOĞUM VARSA...

Anneler doğum sonrası ücretsiz izin kullanır ve 2 yıl çalışmaya ara verirse bu süreleri borçlanabiliyor. Borçlanma hakkı 3 çocuğa kadar tanınıyor. Anneler bu yolla 6 yıla kadar doğum borçlanması yaparak toplamda 2160 gün prim kazanabiliyor. Bu çok önemli bir hak ve kolaylık. Doğum borçlanması normalde sigortalı işe girdikten sonra yapılan doğumları kapsıyor. Ancak adına staj sigortası yatmış kadınlar da doğum borçlanması yapabiliyor. Staj sigortası sayesinde bu şekilde borçlanma yapan kadınlar, sigorta başlangıç tarihleri, borçlanma süresi kadar geriye gittiği için EYT kapsamına girip daha erken emekli olabilecek.