Osmanlı devletinin kurucusu Osman Bey’in adının gerçekte “Atman” veya “Ataman Bey” olduğu tartışmaları sosyal medyada tartışılırken; tarihçiler, söz konusu iddiaların kaynağının Bizans kayıtları olduğunu belirterek farklı görüşler ileri sürdü.

Tartışmanın fitilini ilk olarak dört yıl önce Prof. Dr. Yalçın Küçük ateşlemiş. Küçük, Silivri Cezaevi’nde kaleme aldığı “Atamanoğlu Fatih” isimli kitabında, Osman Bey’in adının gerçekte “Ataman” olduğunu, Şeyh Edebali’nin kızı ile evlendikten sonra Müslümanlığa geçtiğini aktarmıştı.

‘Neyi değiştirir ki?’

Osman Bey’in adının “Ataman Bey” olduğu tartışmalarını sorduğumuz Türk Tarih Kurumu eski Başkanı Prof. Dr. Metin Hülagü, “Biri ortaya bir şey atıyor sonra ayıkla pirincin taşını. Bizans kaynaklarında Ataman diye geçebilir. Osmanlıca kaynaklarda Osmanlıca isimler farklı yazılır. Örneğin George ismi Corç diye yazılır. İsimlerin yabancı kaynaklarda Atman veya Ataman geçmesi neyi değiştirir ki? Ataman yeni mi keşfedildi? Bu kaynakları sadece bu iddiayı atanlar mı okumuş?” diye tepki gösterdi.

‘Ataman’a yakınım’

Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Çağdaş Yunan Dili Edebiyatı Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Levent Kayapınar ise şu tespitlerde bulundu:

“Osman Bey adına basılmış nümizmatik para ve Osmanlıca kayıtlı arşiv belgesi yok. Elimizde o döneme ait sadece Bizans kaynakları var ve bu kaynaklarda Osman değil, Ataman adı geçiyor. Ertuğrul Gazi’nin oğlu Ataman Bey’den sonra Orhan, Murat ve Yıldırım tahta çıkıyor. Tamamı etimolojik köken olarak Türkçe isimler. Ataman ve Yıldırım arasındaki dönemde Ak Sungur, Alp gibi Türkçe isimler sıkça karşımıza çıkıyor. Osman Bey’in adının Atman veya Ataman olduğu görüşüne daha yakın duruyorum. Atman veya Ataman Bey’in Hıristiyan olma ihtimali yok. Konar, göçer olduklarından Kıpçak izleri taşıdıklarından Orta Asya geleneklerini devam ettiriyorlar. Ancak Ataman Beyliği’nde Müslümanlık yüzeysel anlamda yaşanıyor.

İkinci padişah Orhan Bey’in oğlu Süleymanpaşa, Bolayır civarında öldüğünde atıyla birlikte gömülüyor. Bu bir Orta Asya geleneğidir. Süleymanpaşa’dan sonra atıyla gömülen kimse yok. Orhan Bey’den sonra Atamanlılar arasında Müslümanlık derinleşiyor. Çünkü Orhan Bey döneminde Bursa’da medrese kuruluyor. Kitabi İslam devlette yavaş yavaş ağırlık kazanıyor. Atamanlılar Söğüt ve Domaniç’te şehirli değillerdi. Bursa ve İznik’in fethi ile şehirleşme başladı. Şehirleşme ile birlikte beraberinde eğitim ve medrese dönüşüm geldi. Ataman Bey’in çevresinde Bektaşi meşrepli, Abdal Musa, Geyikli Baba gibi figürler varken, 1. Murat’tan itibaren bu isimlerin yerini medreseliler almaya başladı. Medreselerin kurulması ile kitabi İslam yani Sünnilik devletin resmi inancı haline geliyor. 1. Murat’tan itibaren sultanların etrafını sofular sarmaya başlıyor.”

‘Osman ismi doğru’

Bandırma 17 Eylül Üniversitesi Tarih Bölümü’nden Prof. Dr. Zekai Mete ise şu görüşü dile getirdi:

“Döneme ait temel kaynaklar sadece Bizans kayıtları ile sınırlı. Bizans kayıtlarında Germiyan ismi de Kermanos şeklinde kayıt altına alınıyor. Bizans kaynaklarına atıf yapılarak Atman, Otman, Ataman veya Utman Bey ismi gündeme getiriliyor. Osmanlı Beyliği, Anadolu Selçuklu’nun uç beyliği olarak görevlendirilmişti.

Moğolların önünden kaçıp, batıya gelen Türklerin içinde sadece göçebe değil, şehirli unsurlar, alimler, düşünürler de vardı. Şehirli, medresede yetişmiş din âlimleri zamanla devlette görev almaya başladı.

Osmanlı Devleti’ni kuranların Müslüman olmadığını söylemek gerçeklerle örtüşmüyor. Ancak eski Türk adet ve geleneklerini devam ettiriyorlar. Örneğin Osmanlı katipleri bile 16’ncı yüzyılda David isimli bir Yahudi’yi Davut diye kayıt altına alıyor. Fatih’in Hıristiyan olduğunu iddia edenler de var ancak yalan, yanlış...

Atman değil Osman isminin doğru olduğunu düşünüyorum.”