Üretici ile market fiyatlarında soğan ve patateste makas durmadan açılıyor. Yeni hasatların başlaması da bu artışa çare olmadı. Öyle ki, nisan ayı enflasyonunda tüketici bazında fiyatı en çok artan ürünler patates ve soğan olurken geçen hafta itibariyle İstanbul’da markette soğan 6.5 liraya kadar, patates ise 7.5 liraya kadar çıktı.

İlerleyen günlerde fiyatlarda bir gevşeme beklense de üreticiler, büyükşehirlerde fiyatın soğanda en fazla 3, patateste ise 4 lira bandında olması gerektiğini belirtiyor. Fiyatların belli bir seviyede tutulması için çiftçiden direkt tüketiciye ulaşacak, nakliye sorununu da çözecek bir yapılanma oluşturulması öneriliyor.

‘Düşeceğine yükseldi’ 

Bir ay öncesine giderek, 2 Nisan tarihli market fiyatına bakıldığında soğanın kilosunun 5.99 liraya, patatesin ise 6.65 liraya satıldığı görülüyor. Nisanın üçüncü haftasında Adana ve Reyhanlı’da başlayan hasatla fiyatların düşmesi öngörülüyordu. Ancak beklenildiği gibi olmadı ve ambalajın da etkisiyle fiyat soğanda fiyat 6.5 liraya, patateste ise 7.5 liraya çıktı.

Zincir marketlerde ise kuru soğan 4-7 lira, patates 4.5-8.75 lira aralığında satılıyor. Soğan ve patateste iki sezondur yaşanan yüksek fiyat sorununa ‘fazla ürünün’ de çare olmadığını belirten Yüreğir Ziraat Odası Başkanı Mehmet Akın Doğan, “İki hafta önce hasat başladı.

Hatta hasadı erken yaptılar çünkü restoran, otel gibi alanlar kapalı olduğu için büyük baş soğan alımı daha az olacaktı. Tam büyümeden erken söküldü. Piyasaya 2.5-3 liradan girdi. Şimdi 1 liradan satılıyor. Şu anda hava yağmurlu olduğu için toplanmıyor. Biraz daha toplasak 1 liranın da altına düşecek” diye konuştu.

‘3 lirayı geçmemeli’

Çiftçinin ürününü direkt satabileceğini ve aradakilerin devre dışı bırakılması gerektiğini vurgulayan Doğan, şunları söyledi: “Toptan kilosuna tüccar 1 lira veriyor. Toplama, işçilik 40 kuruş, tüccara maliyeti 60 kuruş. Üzerine kilo başına 30 kuruş nakliye koyarsak. 1.30 liraya İstanbul’a geliyor. Sonra hale inecek. Hale satınca komisyonu var. Semt pazarına nakliye ve kâr konuluyor. Bu süreçte de 1-.1.5 lira eklenmesi lazım. Yani kuru soğan İstanbul’da satış fiyatı 3 lirayı geçmemeli. Üretici kazanamıyor, tüketici pahalıya yiyor.”

‘Bu fiyat doğal değil’ 

Patates ve soğanda üretim yıl boyunca şehir şehir gerçekleştiği için bir eksiklik oluşmuyor. Bu süreçte kışlık üretim yapan bölgelerde ürün bitmek üzereyken, yazlık üretim yapan bölgelerde hasat yapılıyor. Niğde Ziraat Odası Başkanı Veli Kenar, kışlık üretim yapan bölgede son patateslerin 2 liradan satıldığını dile getirdi. Kenar, “Fiyatı 6-7 lira yapacak hiçbir etken yok. Adana’da soğan hasadı da yapılıyor, 5-6 lira olması doğal değil. Ürünü zorluklarla yetiştirdiğimiz halde 1.5 liraya satamıyoruz. Maliyetinin altında kalıyor. Bizden alındıktan sonra oluşan bu makası aklımız almıyor. Makas hal ve pazar/market arasında açılıyor” dedi.

‘Dönemi fırsat gören de oldu’ 

Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, yılın başında patates ve kuru soğan ihracatının izne bağlandığını, ihracatı izne tabi bir üründe normal şartlarda fiyatın düşmesi gerektiğini anlattı. Yıldırım, “Fiyat düşmedi. Bildiğimiz ekonomik kurallara aykırı. Şu anda ‘kısa gün soğanı’ dediğimiz, depolanması olmayan, çabuk çürüyen soğanın hasadı yapılıyor. Bu nedenle üretici alıcıya hemen satmak zorunda kalıyor. Alıcı ‘nazlanır’ gibi yapınca üretici mecburen fiyat düşük de olsa ürünü satıyor. Bu geçiş dönemini fırsat görenler de oldu, virüs nedeniyle kısıtlı alımı kullanıp, bir de Ramazan’ı bahane ederek ucuza alıp pahalıya sattılar” dedi.

Bu dönemde ‘üreticiye güçlü mesajlar verilmeli’ diyen Yıldırım, “Daha önce fiyatın yükseldiği dönemdeki gibi üreticiden direkt alınıp tüketiciye sağlanabilirse fiyatı artıranlar buna cesaret edemez” ifadesini kullandı.