Yaz sıcaklıkları her yıl dünya çapında yeni rekorlar kırmaya devam ederken insan vücudunun dayanabileceği üst sınırlara ulaşıyor. Sıcak hava dalgaları ve alışılmadık derecede sıcak hava, özellikle kronik tıbbi rahatsızlıkları olan kişiler için sağlığa zararlı olabiliyor. Günlerce ve yıllarca sürekli sıcağa maruz kalmak kalbi ve böbrekleri yorabiliyor, uyku düzenini bozabiliyor ve zihinsel sağlığı tehdit edebiliyor.

İklim değişikliği nedeniyle dünyanın tüm bölgelerinde aşırı sıcaklara maruz kalan insan sayısı katlanarak artıyor. 65 yaş üzeri bireylerde sıcaktan kaynaklanan yaşam kayıpları, 2000-2004 ile 2017–2021 yılları arasında yaklaşık %85 arttı.

2000-2019 yılları arasında yapılan çalışmalar, her yıl yaklaşık 489.000 sıcaklıkla ilgili yaşam kaybı meydana geldiğini, bunların %45'inin Asya'da ve %36'sının Avrupa'da olduğunu gösteriyor.

Kronik Hastalığı Olanlar Dikkat!

Isıya karşı hassasiyetin hem yaş ve sağlık durumu gibi fizyolojik faktörler hem de meslek ve sosyo-ekonomik koşullar gibi faktörler tarafından şekillendiğini belirten LifeClub Sağlıklı Yaşam Hizmetleri Medikal Direktörü Uzm. Dr. Yücel Batmacı, kronik hastalıkları olanları uyardı: “Kronik hastalığı olan bireylerin, sıcaklıktaki değişiklikleri algılama ve bunlara tepki verme olasılıkları daha düşük olabilir. Örneğin, kalp hastalığı, akıl hastalığı, zayıf kan dolaşımı, diyabet, astım ve obezite gibi durumlar ısıya bağlı hastalıklar için risk faktörleridir. Aşırı kilolu veya obez kişiler vücut ısısını daha fazla koruma eğilimindedir. Ayrıca, kronik hastalığı olanlar sıcaklığın etkisini daha da kötüleştirebilecek ilaçlar alıyor da olabilirler. Bu yüzden aşırı sıcaklara karşı dikkatli olmaları gerekiyor.”

Vücudu Tehdit Eden 4 Etki

Uzm. Dr. Celal Yücel Batmacı, sıcak havaların vücut için olumsuz 4 hayati etkisini şöyle sıraladı:

1. Sıcaklık Kalbimizi Zorluyor

Kronik sıcaklığın sağlığımız için neden tehlikeli olabileceğini anlamak için vücudumuzun iç sıcaklığını korumaya çalışırken ne yaptığını anlamak önemlidir. Sağlıklı insanlarda vücut sıcaklığının 36.1 ila 37.2 °C derece arasındaki dar bandın dışında kalması, hücrelerimize, dokularımıza ve organlarımıza zarar verme riski taşır.

Sıcaklığa karşı vücut ısımızı düzenleme yeteneğimiz öncelikle kardiyovasküler sistemimize ve böbreklerimize dayanır. Bunun sonucunda kronik sıcaklar çoğunlukla bu iki sistemi zorlar, hatta bazen kırılma noktasına getirir. Negatif sağlık sonuçlarının nihai sorumlusu işte bu fizyolojik kırılganlıktır.

Merkezi sinir sistemimiz bunaltıcı sıcaklığı algıladığında vücudumuzun sıcaklık düzenleyici sistemlerini harekete geçirir. Cildimizdeki kan damarları genişler ve sıcak kan vücudumuzun merkezinden yüzeye doğru yönlendirilerek soğumaya başlar. Ancak bu aynı zamanda kan basıncının düşmesine de neden olabilir ve bu da zaten düşük tansiyonu olan kişiler için zararlı olabilir.

Kan basıncındaki bu düşüşü telafi etmek için kalbimiz, kalp atış hızımızı artırarak kanın dolaşım hızını arttırır, kalp-damar sistemimizi zorlar. Altta yatan bir kalp rahatsızlığı olan kişiler için artan ısı kalp krizi gibi yıkıcı bir kardiyovasküler olay olasılığını artırır. Sıcak hava dalgalarından kaynaklanan yaşam kayıplarının yaklaşık yarısı kalp krizi gibi kardiyovasküler olaylardan kaynaklanmaktadır.

2. Isı ve Dehidratasyon Böbreklere Zarar Veriyor

Terleme, vücudumuzun kendini serinletmesinin birincil yoludur. Ter bezlerimizden salgılandığında ter buharlaşır ve cildimizi serinletir.

Kaybedilen sıvı yerine konulmazsa terleme bizi susuz bırakır. Dehidratasyon gelişip ilerledikçe, normalde atıkları ve fazla sıvıyı vücudumuzdan atmadan önce filtreleyen böbreklerimize giderek daha fazla yük bindirir. Zamanla kronik susuzluk ve ısı stresi böbrek hasarına ve kronik böbrek hastalığına yol açabilir.

Ayrıca dehidratasyon, daha az terlememize ve genel kan hacmimizin azalmasına neden olarak sıcak çarpmasını ve kardiyovasküler stresi şiddetlendirebilir, böylece kalbimizin daha fazla çalışması gerekir.

3. Ruh Sağlığını Etkiliyor

Kalıcı ısı beynimizi ve zihin sağlığımızı da olumsuz etkileyebilir. JAMA Psikiyatri dergisinde 2021 yılında yapılan bir araştırma, yüksek sıcaklıkların yüksek ruh sağlığı acil servis ziyaret oranlarıyla ilişkili olduğunu bildirdi. 2,2 milyondan fazla Amerikalı yetişkinden oluşan bir veri setinde, daha fazla aşırı sıcak, madde kullanım bozuklukları, duygudurum bozuklukları ve kendine zarar verme de dahil olmak üzere zihinsel sağlık sorunları nedeniyle daha fazla hastaneye yatışla ilişkilendirildi.

4. Uyku Kalitesini Bozup Hastalıklara Davetiye Çıkarıyor

Sıcak geceler aynı zamanda uyku kalitemizi de bozuyor, bu da biyolojimizi ve sağlığımızı her açıdan etkiliyor. Yakın zamanda yapılan bir araştırma, ısınan dünya nedeniyle halihazırda her yıl ortalama 44 saatlik uykuyu kaybettiğimizi ve önümüzdeki yıllarda muhtemelen daha fazla uyku kaybı yaşayacağımızı tahmin ediyor.

Azalan uyku, bağışıklık sistemimizin ve kardiyovasküler sistemimizin zayıflaması, iltihaplanma ve kronik hastalıklara karşı duyarlılığımızın artması dahil olmak üzere olumsuz sağlık sonuçlarına sebep olabilir.

Birden fazla gece boyunca yüksek sıcaklık ve nem, vücudumuza iyileşmesi için zaman tanımadığı için sıcak çarpması riskini de artırır. Başka bir çalışma, gece sıcaklığının da özellikle tehlikeli olduğunu ve sıcak gecelerin can kaybı riskini yüzde 50 artırabileceğini öne sürüyor.