Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi’nde Ruslarla savaşan 65 binden fazla Osmanlı askeri esir düşmüştü. Bu askerlerin bir kısmı Rusya Vladivostok’taki kamplara gönderilmişti. 1918’de Japon donanması bu kenti işgal edince, Osmanlı esirlerinin sorumluluğu da onlara geçti. Milli mücadelenin kazanılmasının ardından Türk askerlerinin İstanbul’a dönmesi için çalışmalar başlatıldı. Japonlar 1921’de Türk askerlerini Hint Okyanusu üzerinden İstanbul’a gönderme kararı alınca, Ankara hükümeti 48 bin sterlin göndererek transferi istedi. Japon hükümeti, Katsuva Deniz İşletmesi ile anlaşırken, bu görev için Japoncada ‘parlak güneş’ anlamına gelen Heimei Maru gemisi ve Yarbay Yukichi Tsumura görevlendirildi. Esirlik  sırasında aile kuran bin 12 Türk askeri, 19 kadın (Tatar, Sibiryalı, Kazak) ve 17 çocuk, Heimei Maru gemisine 23 Şubat 1921’de bindirildi.

Kahraman yarbay

45 gün sürmesi planlanan yolculuğun sonlarında 5 Nisan’da Heimei-Maru, Ege Denizi’ne girdi. Ama gemi Yunan savaş gemisi tarafından durduruldu. İzmir’i işgal eden Yunanistan, Türk askerlerinin kendilerine teslim edilmesini istedi. Yarbay Tsumura ise gemideki hiç kimsenin teslim edilmeyeceğini ve gerekirse savaşacakları yanıtını verdi. Tsumura’nın kararlı tutumu Yunan askerlerine geri adım attırdı.

Kızılay devrede

Midilli Adası’na çekilen gemide erzak sıkıntısı başladı. Japon yarbay, Türk askerlerin esaretinin bitmesi için çaba harcarken, Cemiyet-i Akvam, hastalar, kadınlar ve çocuklardan oluşan 395 kişiyi ‘Olimpos’ adlı Yunan vapuruyla İstanbul’a gönderdi. Heimei Maru ise Yarbay Tsumura komutasında gemideki esir askerlerle beraber Pire Limanı’na çekildi. Yunan baskısına boyun eğmeyen Japon yarbay, Türk askerleriyle birlikte 8 ay gemide sıkıntı çekti. Osmanlı kuruluşu Hilal-i Ahmer’in (Kızılay) girişimleri ve Japon yarbayın mektuplarıyla uluslararası Cemiyet-i Akvam, askerleri İtalya’da bir adaya gönderdi. Heimi-Maru gemisi 18 Ekim 1921’de Asinara Adası’na ulaştı. Esirler adaya çıkarılırken, Heimei-Maru gemisi Japonya’ya döndü. 25 Haziran 1922’de ise Kızılay, Ümit Vapuru’nu göndererek Türk askerlerini İstanbul’a getirdi.

‘GİZLİ KALMIŞ DOSTLUĞU ANLATTIK'

Japonya ile aramızdaki dostluk hikâyesini ‘Vatana Giderken Heimei Maru’ belgeseliyle ortaya çıkaran yapımcı Hayriye Savaşçıoğlu, esir askerlerden Ahmet Dokur’un oğlu Mustafa Dokur’un İstanbul’daki evinde ve Yarbay Yukichi Tsumura’nın Tokyo’daki evinde çekimler yaptı. Japonya Savunma Bakanlığı arşivine giren ilk Türk belgeselci olan Savaşçıoğlu, Uluslararası Kızılhaç, Birleşmiş Milletler, Genelkurmay Başkanlığı ve Kızılay arşivlerini de inceledi. Savaşçıoğlu, “Belgeselle Türk Japon dostluğunun bilinmeyen bir dayanışmasını anlatmaya çalıştık” dedi.

BÜYÜKELÇİ: ETKİLENDİM

Belgeseli izleyen Japonya’nın Ankara Büyükelçisi Akio Miyajima, Türk-Japon dostluğunu konu alan belgeselin kendisini çok etkilediğini söyledi. Miyajima, “Yapım iki ülke arasındaki acıklı ve güzel bir hikâyeyi ortaya çıkarıyor. Filmi izledikten sonra Türk-Japon dostluğuna dair yeni bir hikâye daha öğrenmiş oldum” dedi.